Değiştirilmesi Düşünülen Kıdem Tazminatının İşveren Ve İşçiler İçin Neler Getirdiği
1 : GİRİŞ
Ülkemizde uygulanmakta olan zaman zaman kaldırılması söylensede kıdem tazminatı, yeni hükümet programı ile kaldırılacağı yerine kıdem tazmitan fonu getirileceği söylentileri gerek görsel basında gerekse yazılı basında haber olarak yer almış olup tasarıda işverenlere ne gibi yükümlülükler yüklediği ve işçilerede ne gibi avantajlar sağladığı yazımızın konusunu teşkil etmekte olup sözkonusu tasarı metni irdelenmeye çalışılacaktır.
2: KIDEM TAZMİNATININ ŞU ANKİ DURUMU
Kıdem tazminatı , iş kanununun 14. Maddesine göre aşağıda sayılan koşullarla hizmetin sona erdirilmesi halinde ödenmektedir.
-
İşveren tarafından bu kanunun 17. Maddesinin 2 numaralı bendinde gösterilen sebebler dışında,
-
İşçi tarafından bu kanunun 16 ncı maddesi uyarınca,
-
Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
-
Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklarda yaşlılık, emeklilik veya maluluk aylığı yahut toptan ödeme almak amacı ile,
-
506 sayılı kanunun 60 ncı maddesinin 1 nci fıkrasının ( A) bendinin ( a ) ve (b) bendlerinde öngörülen yaşlılar dışında kalan diğer şartları veya aynı kanunun geçici 81 nci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleriyle işten ayrılmaları nedeniyle,
Feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde,
Ödenir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için en az 1 yıl çalışmış olmak şartı esastır.Kıdem tazminatı işçinin hizmet akdinin sona erdiği tarihteki son brüt ücreti üzerinden ödenir. Bu süreç içerisinde ayrıca işçiye sağlanmış olan ayni ve nakdi yardımlarda eklenerek bulunacak olan ücrete eklenir.
Mevzuatımıza göre kıdem tazminatının miktarı ücretlinin son bir aylık brüt ücretiyle kıdem süresinin çarpılmasıyla bulunur. Artık yıllar içinde aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
3 : TASARIYLA GETİRİLMEK İSTENENLER
Tasarıya göre kıdem tazminatı fonundan yararlanma şartları ;
-
Adına en az 10 yıl fona prim ödenen işçinin isteği halinde
-
İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları
-
İşverene hizmet akdinin fesh edilmesi halinde işçinin hak kazandığı yaşlılık, emeklilik,maluluk aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla ilgili kurum veya sandığa başvurması halinde
-
Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, maluluk aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerinin fesh etmeleri halinde kıdem tazminatlarına hak kazanmaktadırlar.
Görüleceği üzere tasarıda hak kazanma koşullarının eskiye göre epeyce daraltılmış olduğu görülmektedir. Sadece emekli olacakların faydalanacağı bir fon olmaktadır.
Halbuki çalışanlara 10 yıl gibi bir süre koyarak kıdem tazminatlarını talep etmeleri hakkı tanınmaktadır. Tasarıda kıdem tazminatı hesaplamasında, “ kıdem tazminatına esas alınacak ücret, işçinin çalıştığı ve adına prim yatırılan son takvim yılının ortalamasıdır.” Denilmektedir. Çalışana verilen nakdi veya ayni yardımlar konusunda herhangi bir açıklama yoktur.
4 : İŞVEREN AÇISINDAN KIDEM TAZMİNATI
mevcut duruma göre işvereler her yıl çalışan personeli için ödemiş oldukları, brüt ücretin ( ayni ve nakdi yapılan ödemeler dahil) bir aylığını kıdem tazminatı hesabı karşılığı olarak ayırmaktadırlar. Ancak uygulamada söz konusu kıdem tazminatı karşılığı ayrılmamakta çalışanın işine son verilmesi halinde toplu olarak ödenmektedir. Yine uygulamada çoğunlukla kıdem tazminatı karşılığı ayrılmadığı için işçilerin işlerinden istifa etmeleri halinde işçilere verilmesi gereken kıdem tazminatı işveren üzerinde kalmaktadır.
Tasarıyla getirilmek istenen :
Tasarıda işverenler işçilere ödemiş oldukları aylık ücretin % 3 ünü geçmemek üzere bakanlar kurulunca tespit olunacak tutar üzerinden işverenler tarafından karşılanacağı hükmüne yer verilmektedir.
Tasarıda kıdem tazminatının her ay kıdem tazminatı fonuna çalışanlar adına yatırılacak olması da işverenler açısından bir maliyet oluşturacaktır.
5 : İŞÇİLER AÇISINDAN KIDEM TAZMİNATI
Mevcut duruma göre genellikle kamuda çalışanlar ile kurumsal yapıya sahip özel şirketlerde çalışanlar kıdem tazminatından faydalanabilmektedir. Çalışma sosyal Güvenlik Bakanı Syn Ömer Dinçer’ inde açıklamalarında belirttiği üzere işten ayrılan işçilerin % 8 kadarı tazminat alabilmekte % 92 si kıdem tazminatı alamamaktadırlar. Buda işçiler açısından olumsuz bir durumdur. İşçiler istifa etmeleri halinde hiçbir hak talep edememektedirler.
Tasarı ile getirilmek istenen
Tasarı ile ilgili olarak işçilerin çalışmakta olduğu işyerinden istifa etmesi halindede kıdem tazminatı fonundan birikmiş alacağını tahsil edebileceklerdir. Ancak 10 yıllık bir bekleme süreside bulunmaktadır.
Kazanılmış Haklar
Tasarıda kıdem taminatı fonu kanunun yasallaşması halinde yasanın yürürlüğe girdiği tarihte işyerlerinde çalışmakta olan ve yürürlük tarihi itibarıyla kıdem tazminatına ilişkin hakları saklı tutulan işçilerin saklı tutulan sürelerine ait kıdem tazminatlarında doğrudan işverenlerin sorumlu olduğunu, yürürlük tarihinden sonraki süreler içinde kıdem tazminatı fonu hükümleri uygulanır denilmektedir.
Sonuç :
Uygulanmakta olan kıdem tazminatında çok az çalışan faydalanmakta olup istifa halinde kıdem tazminatından faydalanamayan işçilerin tasarıya göre istifa etmeleri halinde kıdem tazminatından faydalanabilecekleri ancak bu olumlu yaklaşıma rağmen işten ayrılan çalışanların 10 yıl süreyle bu tazminatlarını alamayacak olmaları da çalışanlar açışından olumsuz bir durumdur. İşveren açısındanda bakanlar kurulu kararıyla tespit edilecek oran üzerinden heray çalışan işçinin kıdem tazminatındaki fon hesabına para yatırılması özellikle çok sayıda personel istihdam eden işletmeler için finansman sıkıntısı yaratabilecektir.
OKTAY VARTER
MEVZUAT DANIŞMA VE EĞİTİM KOMİSYONU
BAŞKANI
Not: Bu Yazı Bodrum Ticaret Odası Yayını “BODRUM MAVİ” Dergisinin Eylül 2011 sayısında yayınlanmıştır.